088 - Villa Gelria
Al eeuwenlang lieten rijke Groningers buitenhuizen bouwen aan de Hereweg/ Rijksstraatweg. Ook de jonge industrieel Jan Evert Scholten had dit plan en huurde daartoe in 1870 alvast enkele percelen land. Nog voordat hij de grond echt in bezit had, liet Scholten de gerenommeerde Driebergense architect H.J. van den Brink ‘eene villa, met paardenstal, remise (=koetshuis), enz.’ ontwerpen.
Op 28 september 1871 vond de aanbesteding plaats en het volgende jaar kwam de in Italiaanse stijl opgetrokken ‘villa’ gereed. Naar de geboorteprovincie van zijn vader en grondlegger van het Scholten concern werd het zomerverblijf getooid met de naam ‘Villa Gelria’. Volgens de wandelende en schrijvende Rotterdamse predikant Jacobus Craandijk werd de ‘splinternieuwe’ villa ‘door velen wat bont en pronkerig’ gevonden.
Scholten en zijn echtgenote Geessien Mulder hadden al twee kinderen toen op 30 juni 1875 op Gelria hun zoontje Johan Evert werd geboren. Veel geluk hadden zij niet met hem, want het jongetje overleed er na precies twee maanden. De volgende twee kinderen werden, wellicht voor de zekerheid, gewoon weer geboren in hun winterverblijf op de Grote Markt.
Natuurliefhebber Scholten breidde zijn bezit in de loop der jaren uit met meer percelen. In ongeveer twee jaar tijd kwamen er een koetshuis, volière en tuinmanswoning bij. In 1913 liet hij zijn werkkamer aan de noordzijde vergroten door de aanbouw van een serre naar ontwerp van de Groninger architect Bonne Kazemier.
Na het overlijden van Jan Evert Scholten in 1918 bleven zijn weduwe en de ongehuwde kinderen ‘Greet’ en ‘Johan’ de villa gebruiken als zomerverblijf. Nadat de Duitse bezetter in 1940 al hun huis op de Grote Markt in gebruik had genomen, moesten zij in april 1943 ook Villa Gelria verlaten en verhuisden naar Haren.
Na de bevrijding werd het pand achtereenvolgens gebruikt door de Rijkspolitie (tot 1974) en de Sociale Academie (tot 1989). Ondertussen was het in 1969 door de erven Scholten verkocht aan het er achter gebouwde Diaconessenhuis. Even dreigde sloop, maar in 1990 werd het door ‘superaannemer’ Henk Koop gekocht, gerestaureerd en tot kantoorpand gemaakt. In 2016 werd het door de nieuwe eigenaar opnieuw verbouwd.