078 - Kastelen Zernikelaan
Aan een kleiweg en bij de benedenloop van de Drentse A werd in de 12e eeuw een kasteel gebouwd. De gebouwen stonden op twee door brede grachten omgeven, aan elkaar grenzende podia. Toen het noordelijke podium in westelijke richting iets werd uitgebreid, moest de kleiweg een beetje worden verlegd.
In het begin van de 13e eeuw werd het geheel uitgebreid met een steenhuis op een derde, zuidelijker gelegen, podium. Ter verbetering van de scheepvaart werd waarschijnlijk in diezelfde tijd het Reitdiep gegraven. Later die eeuw werd ten noorden van het kasteel en de kleiweg nog een omgracht kasteelterrein aangelegd en bebouwd.
Over de bewoners van de kastelen is nauwelijks iets bekend, maar de ondergang lijkt samen te hangen met de activiteiten van ene Rudolf of Rolf. Hij was een familielid en ‘hoofdman’ van de Groninger prefecten, die vanaf de 13e eeuw een kasteel in Selwerd bewoonden (zie bord aldaar). Zijn bijnaam was ‘Prediker’, maar vermoedelijk hanteerde hij meer het zwaard dan de bijbel. Op 21 december 1355 moest hij namelijk aan de stad beloven alle kooplieden ‘unbihindert’ van en naar Groningen te laten varen en de door hem geroofde goederen terug te betalen.
Kennelijk beterde Rudolf zich niet, want het volgende jaar werd hij met ‘allen sijnen gesellen’ door de stadjers gevangen genomen. Hoewel sommige bronnen spreken over de onthoofding van prefect Hendrik van Selwerd lijkt het meest waarschijnlijk dat Rudolf toen zijn hoofd verloor. In een oorkonde van 2 juni 1357 werd gemeld dat het kasteel ‘neder’ was. En in juli 1999 werd bij archeologisch onderzoek inderdaad van het meest zuidelijk gelegen steenhuis een omvergetrokken muur teruggevonden.
Eeuwenlang gingen de resten van de kastelen schuil onder weiland. Bij de aanleg van het universiteitscomplex in de jaren zestig van de 20e eeuw werd een van de podia aangezien voor een wierde. De uitbreiding van het later naar Nobelprijswinnaar Zernike genoemde complex bracht rond 2000 de ontdekking van het voormalige kastelenterrein.